در پی خودکار شدن فرآیند آرایش تولید نیروگاهها در بازار برق ایران مصاحبه ای با مصطفی یوسفی رامندی رئیس گروه تعیین آرایش تولید امور عملیات بازار برق انجام شده است تا با ابعاد مختلف کار، بهتر آشنا شویم.

1-دلایل عمده خودکار کردن فرآیند آرایش تولید نیروگاهها در بازار برق ایران
فرآیند تعیین آرایش تولید به عنوان مبنای اصلی فضای رقابتی بازیگران برق به صورت روزانه و در قالب حراج روز پیش صورت می‌پذیرد. در این راستا همکاران گروه آرایش تولید بازار برق بعد از دریافت اطلاعات پیشنهادی بازیگران و همچنین اطلاعات مربوط به شبکه و نیروگاه‌ها، بستر اولیه اجرای فرایند آرایش تولید بازار را مهیا و سپس نرم‌افزار را پس از بررسی صحت اطلاعات ورودی اجرا می‌نمایند. 
در این راستا ماهیت اجرای مداوم این فرآیند از یک طرف و محدودیتهای به وجود آمده در کاهش نیروی انسانی طی چند سال گذشته ناشی از مهاجرت، انتقال، و .... سبب چالش نیروی انسانی برای اجرای مداوم این فرآیند گردید بود. 
اگر چه چالش نیروی انسانی می توانست مشکلات عمده‌ای را در فرایندهای بازار برق ایجاد نماید، اما همکاران امور عملیات بازار برق، با تبدیل این تهدید به فرصت، فرایندهای تعیین آرایش تولید بازار برق را به گونه ای اصلاح کردند که نیاز به حضور نفر برای اجرای نرم‌افزار به پایین ترین سطح ممکن برسد و نرم‌افزار بدون نیاز به کاربر به صورت خودکار اجرا گردد.
2-    مهم ترین اقدامات برای انجام خودکارسازی آرایش تولید 
در راستای خودکارسازی فرایند آرایش تولید بازار روز پیش، جلسات کارشناسی متعددی فی‌مابین همکاران گروه آرایش تولید بازار، تیم نرم‌افزاری معاونت بازار برق، دفتر فناوری اطلاعات مدیریت شبکه و همچنین تیم نرم‌افزاری مجموعه پژوهشگاه نیرو به صورت منظم برگزار گردید و در دو مرحله خودکارسازی نرم‌افزار آرایش تولید پیگیری و محقق گردید.
مرحله اول: کلیه گا‌م‌ها و موارد مربوط به ایجاد بستر اطلاعات ورودی نرم‌افزار آرایش تولید در پایگاه داده به صورت خودکار در دو بازه زمانی در روز
مرحله دوم: اجرای خودکار نرم‌افزار آرایش تولید به صورت روزانه و در دو مرحله در روز

3-    تاثیرات فرآیند خودکارسازی و فواید انتخاب این رویکرد 
با توجه به محدودیت های پرسنلی که در چند سال اخیر شرکت مدیریت شبکه با آن مواجه بوده است، انجام این کار، یک اقدام پیشرو و جسورانه در سطح شرکت می‌باشد و می‌تواند الگوی سایر بخش‌های شرکت قرار گیرد. این اقدام دستاوردهای زیر را برای شرکت به همراه دارد:
الف: کاهش اتکا به افراد کلیدی و اطمینان از تداوم کسب و کار اصلی شرکت حتی در شرایط نبود نفرات.
ب: افزایش رضایتمندی پرسنل در جهت ارتقای شرایط کاری ) عدم نیاز به حضور افراد در روزهای تعطیل(
ج: بهبود نظارت و مدیریت حراج روزپیش: از پتانسیل به وجود آمده ناشی از کاهش فضای اپراتوری همکاران بازار برق میتوان در مواردی همچون تحلیل نتایج، گزارش‌دهی و تصیم‌سازی، بهبود و توسعه نرم‌افزار استفاده کرد.
د: کاهش خطای کاربری: کاهش خطای ناشی از اعمال تغییرات ورودی به صورت دستی شامل پارامترهای قیمتی، محدودیت‌های تعمیراتی روزانه نیروگاه‌ها، محدودیت روزانه گلوگاه‌های شبکه، فصول گرم و سرد سال و دوره‌های محدودیت سوخت و ...
ذ: امنیت اطلاعات: حفاظت از همکاران بازار برق در مقابل مباحثی همچون استفاده از اطلاعاتی نظیر منحنی‌های قیمت و ابراز هر نیروگاه، برنامه تعمیرات و کدهای محدودیت واحد، احجام سوخت مصرفی نیروگاه‌ها ، تعداد واحدهای اجباراً در مدار، محدودیتهای شبکه و ...

4-    نحوه کنترل فرایندهای خودکار آرایش تولید و نظارت های مربوطه
با توجه به ایجاد فرایند خودکارسازی نرم‌افزار آرایش تولید، نظارت و اطلاع‌رسانی به بازیگران بازار برق و کاربران گروه آرایش تولید بیش از پیش حائز اهمیت گردیده است.
در این راستا با ایجاد بستری مجزا در قالب پیامک کوتاه، کاربران نرم‌افزار آرایش تولید از تمام مراحل اجرای نرم‌افزار در ورود اطلاعات، پردازش و بهینه‌سازی نرم‌افزار و ذخیره اطلاعات در هر دو مرحله اجرای نرم‌افزار آگاه می‌گردند.

5-    دلایل نیروگاهی شدن آرایش تولید
از آنجا که اکثر مکانیزم های تجارت عمده برق در ایران مانند معاملات برق در بورس انرژی، معاملات دوجانبه برق و معاملات انجام شده در بازار میان روزی به صورت نیروگاهی می باشد و همچنین با علم به اینکه مرکز کنترل نیز از واحدها به صورت نیروگاهی بهره برداری می کند، اجرای بازار روز پیش به‌صورت واحدی منجر به ایجاد فضایی ناهمگن و غیرشفاف در این محیط معاملاتی می‌گردید. همچنین مسائلی از قبیل سوخت، مصرف داخلی و حداقل/ حداکثر تولید انرژی روزانه نیروگاه‌های برق آبی و ... که ماهیتاً به‌صورت نیروگاهی می‌باشد به پیچیدگی های بازار روز بعد اضافه می کرد. در این راستا هیأت تنظیم بازار برق ایران به دنبال ایجاد فضایی مناسب برای بازیگران بازار برق ایران و از بین بردن معایب مورد اشاره، رویه آرایش تولید نیروگاهی را در قالب صورتجلسه 356 هیئت تنظیم بازار برق ایران به تصویب رساند.

6-    فرایند عملیاتی شدن اجرای بازار نیروگاهی
با توجه به ابعاد مختلف و متصور نسبت به قوانین موجود در رویه آرایش تولید نیروگاهی، جلسات کارشناسی بسیاری با هدف بررسی تغییرات و نیازهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری ناشی از پیاده‌سازی رویه مذکور تشکیل گردید. به طور خلاصه می‌توان این جلسات را به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی نمود:
•    جلسات کارشناسی در قالب تحلیل و بررسی مدل‌سازی بازار نیروگاهی مطابق با رویه ۳۵۶ هیئت تنظیم بازار برق ایران
•    جلسات کارشناسی در قالب تغییرات و ایجاد زیرساخت‌های لازم در قوانین، پایگاه داده و نرم‌افزار EMIS
•    جلسات کارشناسی به منظور تعیین یک برنامه مدون جهت صحت سنجی نرم‌افزار آرایش تولید نیروگاهی
•    جلسات کارشناسی به منظور اخذ تأییدیه نرم‌افزار از هیئت تنظیم بازار برق مطابق با رویه ممیزی و اعتبارسنجی مطابق با صورتجلسه ۶۴ هیئت تنظیم بازار برق ایران
•    جلسات کارشناسی جهت انتقال مفاهیم موجود در رویه موجود به بازیگران و پاسخ به ابهامات 
•    جلسات کارشناسی به منظور اتخاذ یک فرایند مشخص جهت تغییر یکباره ساختار نرم‌افزار آرایش تولید واحدی به نیروگاهی در روز مقرر

7-    مشکلات و چالش های پیش رو در اجرای فرایند آرایش تولید نیروگاهی
 به دنبال تصویب رویه مذکور در تاریخ آذر ماه سال 1400، امور عملیات بازار برق برنامه‌ای مدون و منظم برای پیاده‌سازی و اجرای این مصوبه تنظیم نمود. در نقشه راه تصویر شده مقرر گردید که فرایند به گونه‌ای اجرایی گردد که در تاریخ ۰۱/۰۶/۱۴۰۱ بازار روزپیش نیروگاهی عملیاتی و اجرایی گردد. این رویکرد با توجه به عدم تخصیص فضایی مجزا برای اجرای رویه مذکور و در قالب پایگاه داده گذشته و همچنین در نظر گرفتن تغییرات لازم در این فضا به نظر کاری بزرگ و ارزشمند می‌رسد. با توجه به موارد بیان شده و با همت کارشناسان بازار برق رویه نیروگاهی بازار برق بر اساس برنامه‌های از پیش تدوین شده در تاریخ مذکور اجرایی گردید. به نظر می‌رسد فضای پیش رو تأثیر بسزایی در فهم مناسب‌تر مفاهیم بازار برق با توجه به تمام عناصر بازیگر در آن ایفا خواهد کرد. 

8-    مزایا و منافع حاصل از تبدیل بازار واحدی به بازار نیروگاهی 
از آنجا که بهره‌برداری و فرمان مرکز کنترل به نیروگاه‌ها به صورت نیروگاهی است و به میزان انرژی تولیدی واحدها حساس نمی‌باشد و همچنین معاملات خارج از بازار و فرایند بازار میان روزی بازار برق که نیروگاهی می¬باشد، اجرای آرایش تولید نیروگاهی بازار روز پیش در راستای کاهش مغایرت ها و همگن‌سازی فضای معاملاتی بازار برق ضروری بنظر می‌رسید. این مهم با همت بلند کارشناسان و خبرگان صنعت برق و رهنمودهای ارزشمند بازیگران بازار برق محقق گردید. بطور کلی از مهمترین مزایای اجرای نیروگاهی بازار روزپیش می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: 
    در اجرای واحدی آرایش تولید بازار برق، زمانی که یک واحد نیروگاهی نتواند به میزان حداقل حجم تخصیص یافته معاملات خارج از بازار خود انرژی تولید نماید، مشمول هزینه پشتیبانی معاملات با نرخ متوسط بازار روزپیش می‌شود که عموماً از نرخ‌های خارج از بازار بیشتر است. در حالی که در عمل انرژی تولیدی کل نیروگاه می‌تواند تمام یا بخشی از تعهد انرژی آن واحد را به خوبی پوشش دهد.
    در برخی موارد آرایش واحد به واحد در بازار برق متضمن برخی استارت/استاپ ها به دلیل جایگشت انرژی بین واحدهای درون نیروگاهی می‌باشد که روال بهره‌برداری از شبکه تقریباً در اغلب موارد مخالف این جایگشت است و با اجرای نیروگاهی استارت/استاپ های غیر ضروری در بازار برق کاهش می یابد.
     خرید انرژی در بازار روزپیش به صورت واحدی، و در بازار میان‌روزی به صورت نیروگاهی منجر به پیچیدگی‌هایی در صورتحساب نیروگاه‌ها می‌گردید. از این رو اجرای هر دو بازار به صورت نیروگاهی، پیچیدگی‌های غیرضرور را حذف و باعث شفافیت بیشتر در صورتحساب‌ها می شود.
بطور خلاصه می‌توان نتایج حاصل از اجرای بازار نیروگاهی را به صورت ذیل دسته‌بندی نمود:
1-    حذف پیچیدگی‌های غیر ضرور و ایجاد شفافیت در معاملات تجاری انجام شده در بازار برق 
2-    انطباق بیشتر با فرایندهای نیروگاهی از قبیل معاملات خارج از بازار، بازار میان‌روزی، صورتحساب و بهره‌ برداری
3-    ایجاد محیط مناسب جهت پیاده‌سازی برخی قیود امنیتی حاکم بر فضای نیروگاهی