سایت ایرما در نظر دارد در روزهای پایانی سال 1402 گفتگوهایی با فعالین بازار برق در بخشهای مختلف تولید، انتقال، توزیع و خرده فروشی برق داشته باشد و نظرات بازیگران بازار را در خصوص آخرین تحولات و رویدادهای حوزه تجارت برق در ایران جویا شود. در همین راستا گفتگویی با مجید کشاورز مدیر بازار برق گروه برق و انرژی غدیر و عضو هیات مدیره یکی از شرکت‌های خرده فروشی برق انجام شده است. 

1.    عملکرد مجموعه بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران را در سال 1402 چگونه ارزیابی می کنید؟ انتظارات و پیشنهادات شما برای بهبود عملکرد مجموعه بازار برق ایران چیست؟
پاسخ به این سوال ابعاد گسترده‌ای دارد، می‌توان از چند منظر به این سوال پرداخت:
الف) تعامل با سایر بازیگران : 
در حال حاضر شرکت مدیریت شبکه برق ایران به عنوان اپراتور مستقل شبکه (ISO) نقشی کلیدی در بازار برق ایران دارد، از این رو تعامل با سایر بازیگران به خصوص تولید کنندگان برق از جمله مهمترین وظایف این شرکت به شمار می رود. در راستای انجام این مهم، تعامل این شرکت در سال 1402 با تولید کنندگان برق از طریق سندیکای تولید کنندگان به طور چشم‌گیری نسبت به سنوات گذشته گسترده تر بوده که دعوت از اعضای سندیکا  به منظور اعلام نظر در خصوص قوانین جدید ، خود مبین این موضوع می باشد. امید است این همکاری‌ها و تعاملات در همه ابعاد تصمیم گیری و به صورت گسترده تر ادامه پیدا کند.
ب) تسویه صورتحساب‌های مالی: 
در موقعیت کنونی، به دلیل تورم و افزایش  افسارگسیخته نرخ  ارز نیاز نیروگاه‌های مشارکت کننده در بازار عمده فروشی برق به نقدینگی بیش از پیش احساس می گردد. در این شرایط شرکت مدیریت شبکه توانسته است با وضع دستورالعمل ها و قوانین جامع، مشخص و مدون، شیوه بازپرداخت مطالبات نیروگاه ها را شفاف نماید ، اما متاسفانه میزان پرداختی ها کفاف نیاز نیروگاه‌های طرف قرارداد با این شرکت را نمی‌دهد و انتظار می‌رود پرداخت ها توسط این شرکت به صورت منظم و بر اساس مفاد قرارداد صورت پذیرد. به عبارت دیگر بهتر است وزارت نیرو (توانیر) رعایت مساوات پرداختی فی مابین  شرکت های تولید و انتقال و توزیع برق را برقرار نماید.
 از سوی دیگر، عدم وجود بند خسارات تاخیر تادیه در قراردادهای جاری، باعث می شود آن میزان پرداختی اندک نیز ارزش زمانی خود را حفظ نکرده  که این موضوع در سال جاری در جلسات متعدد سندیکا مطرح گردید و یکی از مواردی است که امید است در سنوات آتی از سوی این شرکت در قراردادهای خرید برق اعمال گردد.

ج) تمدید پروانه‌های سالیانه:
صدور یا تمدید پروانه‌های تولید نیروگاه‌ها  نیز به صورت سالیانه از سوی چهار معاونت این شرکت انجام می پذیرد،  در این راستا تعامل با نیروگاه ها جهت تائید الزامات مد نظر آن شرکت در سال 1402 به نسبت سال‌های پیش بهتر انجام پذیرفت، اما به طور کلی الزام تمامی متقاضیان به رعایت معیارهای پیچیده فنی در مدت محدود با صرف هزینه گزاف برای تمامی نیروگاه‌ها  امکان پذیر نیست.

2.    انتظارات و پیشنهاداتی برای بهبود عملکرد حوزه رگولاتوری(تعیین مقررات) دارید؟
عدم وجود یک نهاد رگولاتور مستقل در صنعت برق ایران یکی از مهم ترین چالش‌ها در این حوزه به شمار می رود که از مهمترین وظایف این نهاد می‌توان به تعیین کارشناسی نرخ و تعرفه برق و ارزیابی دقیق هزینه‌های واقعی با نرخ عملیاتی تولید برق اشاره کرد. از آنجا که سهم بزرگی از تولید و بهره برداری سیستم برق کشور، همچنین خرید برق (تضمینی و رقابتی) در اختیار وزارت نیرو است، تجمیع این نقش ها با وظایف رگولاتوری ممکن نیست و باعث تعارض منافع خواهد شد. از این رو  نهادهای فوق صلاحیت انجام وظایف یک نهاد تنظیم گر مستقل و قدرتمند را ندارند. لذا تنها با واگذاری این نقش به کارشناسان مستقل می‌توان  شاهد رشد تدریجی سرمایه‌گذاری در این صنعت بود.

3.    چه راهکاری برای شفافیت بیشتر در بازار برق ایران پیشنهاد می نمایید؟
به نظر می رسد تشکیل یک نهاد رگولاتوری مستقل و قدرتمند یکی از بهترین پیشنهادها  به مثابه یک راهکار دائمی در جهت افزایش شفافیت در قوانین بازار برق می باشد. تا پیش از تحقق این اقدام مهم نیز، می‌توان با دعوت از اعضای منتخب بخش  خصوصی صنعت برق در جلسات هیات تنظیم بازار برق به منظور مشارکت این بخش در وضع قوانین، به این موضوع کمک شایانی نمود.

4.    از نظر شما راه حل‌های اجرایی متصور برای کاهش بدهی شرکت های زیر مجموعه وزارت نیرو  به نیروگاه ها چیست؟
در این خصوص اصلاح اقتصاد صنعت برق و افزایش تدریجی نرخ برق و تبدیل نرخ یارانه ای این انرژی گرانبها به نرخ واقعی آن، موثرترین روش برای جلوگیری از انباشت مطالبات وزارت نیرو می باشد. اما پیش از اجرای تدریجی این اقدام حیاتی، یکی از راهکارهای موثر وزارت نیرو برای کاهش بدهی خود به بازیگران این صنعت، تشویق و ایجاد بستر مناسب برای عقد قراردادهای دوجانبه فی مابین عرضه کننده و تولید کننده و فروش برق در قالب بورس انرژی به منظور حذف وزارت نیرو به عنوان حلقه واسط اشاره نمود. همچنین استفاده از ابزارهای مالی همچون اوراق  اسناد خزانه، تهاتر مطالبات با قبوض برق مصرف کننده‌های انرژی یا صدور مجوز صادرات برق در دوران غیر پیک مصرف برق ( به میزان مطالبات تولید کنندگان ) می تواند راهکار مناسبی برای کاهش مطالبات باشد.

5.    فقدان چه دستورالعمل ها و رویه هایی در بازار برق ایران وجود دارد؟
با عنایت به الزام صنایع بالای یک مگاوات به خرید برق از طریق قراردادهای دوجانبه و بورس انرژی، به نظر می رسد با تشکیل بازارهای آنی یا ساعتی به خصوص برای صنایع غیر انرژی بر، راه اندازی بازاری برای معاملات اختیار معامله و امکان عرضه برق به گونه ای که مشمول برنامه های مدیریت مصرف نباشد در بورس انرژی یا بازار خاموشی می‌توان  بخشی از معضلات کنونی صنعت برق را حل کرد. وجود بازار برقی با سقف نرخ انرژی محدود در شرایطی که کشور در بیشتر ایام سال با خاموشی مواجه است، کمی غیر منطقی به نظر می رسد و پیشنهاد می‌گردد هم به منظور تشویق به افزایش راندمان شبکه و همچنین تشویق مصرف کنندگان به مدیریت مصرف،  سیاست های وزارت نیرو در جهت حرکت به سمت بازار برقی با نرخ آزاد و تعادلی با نرخ سوخت واقعی‌تر باشد.
6.    با توجه به تفاوت قیمت واقعی و نیروگاهی سوخت، در زمینه قیمت سوخت  نیروگاهی و گردش مالی آن چه پیشنهادی دارید؟
متاسفانه تا زمانی که نرخ سوخت نیروگاهی با نرخ واقعی محاسبه نشود ، مشوق جدی برای افزایش راندمان نیروگاه‌ها وجود نخواهدداشت و چه بسا نیروگاه‌هایی با راندمان پایین‌تر که از سوخت یارانه‌ای استفاده می‌کنند به علت پایین‌تر بودن هزینه تعمیرات و نگهداری (یا AVC)  نسبت به نیروگاه‌های راندمان بالا با تکنولوژی ساخت پیچیده تر، منفعت بیشتری کسب نمایند .
 از سوی دیگر در شرایط کنونی کشور، تنها افزایش نرخ سوخت  بدون اعمال تغییرات مناسب اقتصادی در این صنعت، راهگشا نخواهد بود و احتمالاً در فرآیندی معکوس منجر به کاهش ظرفیت منصوبه نیروگاهی در کشور نیز می گردد. از این رو با افزایش تدریجی نرخ سوخت نیروگاهی و فراهم نمودن ابزارهای مالی همچون انعقاد قراردادهای خرید تضمینی با نرخ مناسب یا اعطای حق انتشار گواهی ظرفیت به سرمایه گذار بخش خصوصی، می‌توان مشکلات جایگزینی نیروگاه‌های راندمان بالا با نیروگاه‌های مستهلک را مرتفع نمود. اجرای مناسب ماده 10 قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق نیز می تواند راه حل مناسبی در این راستا باشد.

7.    آیا توسعه معاملات برق در قالب بورس انرژِی و قراردادهای دوجانبه بر اساس واقعیات موجود اقتصاد کشور و صنعت برق تاکنون رضایت بخش بوده است؟  از نظر شما راهکارهای بهبود به چه ترتیب است؟
قراردادهای دوجانبه و  عرضه در بورس انرژی یکی از رایج ترین روش‌های فروش در کشورهای پیشرو در بازار برق می باشد. از ابتدای سال و همزمان به الزام مصرف کنندگان  صنعتی با قدرت قراردادی بالای یک مگاوات به تهیه برق خود از طریق بورس انرژی و قراردادهای دوجانبه ، شاهد معاملات با حجم بیشتری نسبت به سال های قبل هستیم  که این مهم خود از اقدامات مفید وزارت نیرو برای سال 1402 محسوب می شود ، اقدامات موثر شرکت مدیریت شبکه برق ایران همچون ایجاد سامانه تخصیص ظرفیت فروش خارج از بازار رقابتی و اجازه خرید و فروش برق سبز توسط خرده فروشان از این جمله اقدامات برای سال 1402 محسوب می گردد. اما پیشنهاد می‌گردد به تدریج  امکان عقد قراردادهایی دوجانبه برای سایر مشترکین غیر صنعتی نیز فراهم شده و از سوی دیگر، ابزارهای بیشتری در راستای امکان ارائه خدمت بیشتر به مشترکین فرآهم آید، به عنوان مثال امکان عرضه برق به صورت ساعتی و همچنین قراردادهای دوجانبه بلند مدت در مدیریت شبکه برق ایران به صورت بارهای تفکیکی (کم ، میان و اوج بار) میسر گردد.