در ادامه گفتگوهای سایت ایرما با فعالین حوزه تجارت برق در ایران، مصاحبه ای با صادق نیکوسپهر مدیرعامل شرکت تجارت انرژی فردا به عنوان یکی از شرکتهای خرده فروشی برق انجام شده است.
در صورت امکان مختصری از فعالیت حوزه کاری خود و برنامه های آتی بیان بفرمایید.
شرکت تجارت انرژي فردا، از زیرمجموعه‌های گروه ماهتاب تولید کننده حدود ۴.۵ درصد از انرژي برق مصرفی سالانه کشور می‌باشد. این شرکت علاوه بر اینکه مسئولیت راهبری قراردادهای فروش برق و کارگزاری بازار نیروگاه‌های گروه ماهتاب را بر عهده دارد، به عنوان یک خرده‌فروش مستقل نسبت به انجام معاملات برق در حوزه خرده‌فروشی با استفاده از تنوع سازوکارهای موجود اقدام می‌نماید. فعالیت‌های شرکت تجارت انرژي فردا به حوزه تجارت برق منحصر نبوده و ارائه خدمات مشاوره در حوزه بازار برق و همچنین تامین انرژی نیز با توجه به تجمیع دانش و تجربه ۱۰ ساله در سابقه فعالیت این شرکت در دسترس می‌باشد.
آنچه در برنامه‌ها و چشم‌انداز مجموعه طرح شده است، ایجاد حوزه‌های جدید و خلاقانه در تامین نیاز مصرف‌کنندگان با توجه به محدودیت‌های موجود در صنعت برق کشور که عموما نیز به صنایع اعمال می‌شود، می‌باشد. مشارکت در راه‌اندازی بازارهای جدید از جمله مدیریت مصرف و همچنین تامین و تحویل برق در محل مصرف با استفاده از روش‌های نوین و غیر متعارف از گزینه‌های قابل بررسی می‌باشد.
1) عملکرد مجموعه بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران را در سال 1402 چگونه ارزیابی می کنید؟ انتظارات و پیشنهادات شما برای بهبود عملکرد مجموعه بازار برق ایران چیست؟
بنده در جایگاه ارزیابی عملکرد مجموعه بازار برق شرکت مدیریت شبکه نیستم ضمن اینکه داده‌های کافی در این خصوص را در اختیار ندارم اما از منظر بازیگر بازار و ذینفع حوزه تجارت برق همواره همکاری و همراهی مجموعه بازار با ذینفعان مرتبط را ستوده‌ام.
2) شرکتهای خرده فروشی در بازار برق چه چالش هایی دارند؟
جایگاه شرکتهای خرده‌فروش پس از ابلاغ قانون مانع‌زدایی و دستورالعمل توسعه معاملات برق در بورس انرژی تا حد زیادی تثبیت شده است. مصرف‌کنندگان خرد (زیر ۵ مگاوات) که عملا از دسترس نیروگاه‌های خارج هستند می‌توانند زمین اصلی بازی خرده‌فروشانی باشند که در گذشته عملا در حاشیه نیروگاه‌ها قرار داشته و بعضا در حکم خوشه‌چین عمل می‌کردند. فراموش نشود حضور مستقیم نیروگاه‌ها در معاملات دوجانبه با مصرف‌کنندگان بالای ۲۰ مگاوات عملا فضا را برای خرده‌فروشان محدود نموده و ارائه خدمات جانبی توسط خرده‌فروشان به مصرف‌کنندگان کوچک و متوسط است که اکنون می‌توان به عنوان نقش اساسی در حضور این بازیگران در حوزه تجارت برق کمک کند.
3) برای توسعه فعالیت شرکتهای خرده فروش چه پیشنهاداتی دارید؟
توسعه شرکتهای خرده‌فروش منوط به تثبیت نقش آنها در بازار و شکست انحصار مربوط به نیروگاه‌ها می‌باشد. در گام اول، محدودیت‌هایی که در رابطه سازوکارهای فروش جایگزین اعمال می‌شوند (از جمله انحصار تحویل برق سبز از تابلوهای بورس انرژی یا عدم تحویل برق به تفکیک ساعات روز در مکانیزم قراردادهای دوجانبه شرکت مدیریت شبکه) برداشته شود تا شرکتهای خرده‌فروش از مزایای جزئي که در رقابت با نیروگاه‌ها دارند حداکثر استفاده را ببرند. از سوی دیگر، قدرت رقابت در بازار برق به شرکتهای خرده‌فروش داده شود تا همانند نیروگاه‌ها از روش‌هایی مثل نیروگاه مجازی در بازار برق شرکت کنند. در چنین شرایطی، خرده‌فروش‌ها هم عملا همانند نیروگاه‌ها وارد مکانیزم‌های فروش برق شده و می‌توانند از مزایای چابکی و هزینه‌های کمتر نسبت به نیروگاه‌ها استفاده نمایند تا در راستای توسعه رقابت در فضای تجارت برق در کشور گامی دیگر برداشته شود.
4) مقررات مربوط به امکان مشارکت مولدهای تولیدپراکنده در بورس و قراردادهای دوجانبه را چگونه ارزیابی می کنید؟
مجموعه مقررات مشارکت نیروگاه‌های تولید پراکنده هنوز به طور کامل(از جمله پیش‌نویس قرارداد) تا این لحظه منتشر نشده است، لذا برای قضاوت اندکی زود است اما در کل به نظر بنده فضای سرمایه‌گذاری احداث نیروگاه‌های مقیاس کوچک مناسب مصرف‌کنندگان است در حالی که متغیر نرخ سوخت غیر مشخص صنایع در سال‌های آتی پاشته آشیل این طرح‌ها خواهد بود زیرا پیش‌بینی شرایط اقتصادی برای مصرف‌کنندگان غیر قابل تحصیل خواهد بود. در چنین شرایطی عمده احداث‌کنندگان ترجیح می‌دهند به جای اینکه احداث را مستقیما در راستای مصرف انجام دهند و توانیر را صرفا در حوزه تزانزیت دخیل نمایند، عملا وارد قراردادهای فروش برق به توانیر شده و مصرف‌کنندگان نیز با موضوع نرخ‌های ترانزیت و مابه‌التفاوت درگیر خواهد بود که این موضوع هم بخشی از سرمایه‌گذاری را تضعیف خواهد نمود. اصولا پیشنهاد بنده این است که مجموعه صنعت برق تا جای ممکن از فضای خرید و فروش برق خارج شود و تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را به حال خود رها کند.
5) آیا توسعه معاملات برق در قالب بورس انرژِی و قراردادهای دوجانبه بر اساس واقعیات موجود اقتصاد کشور و صنعت برق تاکنون رضایت بخش بوده است؟ از نظر شما راهکارهای بهبود به چه ترتیب است؟
توسعه معاملات خارج از بازار برق در معرض دو عامل قوی بیرونی تحت تاثیر می‌باشد که متاسفانه در مقابل بلوغ این معاملات مقاومت ایجاد می‌کند. عامل اول تاثیر قوی شرایط نامتقارن بازار از منظر آیتم‌های قراردادی(خسارت تاخیر در تادیه تعهدات) و همچنین میزان پرداختی شرکت مدیریت شبکه به نیروگاه‌ها است که تاثیر زیادی بر روی معاملات دوجانبه دارد. شاید در نظر اول این امر به افزایش حجم معاملات دوجانبه کمک شایانی بکند، اما عملا هم از نظر نرخ و هم از نظر حجم حضور بازیگران تاثیر‌گذار بوده و اجازه نمی‌دهد بازار در نقطه تعادل طبیعی خود به آرامش برسد.
عامل دوم نیز میزان حضور و دخالت شرکتهای برق منطقه ای و توزیع در تامین برق مصرف‌کنندگان است که عملا با اعمال نرخ‌های بسیار بالا، تاثیر معاملات دوجانبه برق را برای مصرف‌کنندگان کم‌رنگ نموده است. اعمال مکانیزم مابه‌التفاوت بهای برق در قبوض دریافت آن توسط شرکتهای برق منطقه‌ای/توزیع از مصرف‌کنندگان که به نوعی جایگزین دستورالعمل‌های حوزه یارانه متقاطع می‌باشد فضا را برای توسعه کسب و کار خرده‌فروشی محدود می‌نماید.
6) شرکتهای خرده فروش در مورد مدیریت مصرف چقدر می توانند، موثر باشند؟
مسلما شرکتهای خرده‌فروش می‌توانند در طراحی و راه‌اندازی و پس از آن در اجرای بازارهای مختص مدیریت مصرف در دوره‌های زمانی مورد نیاز مشارکت بسیار سازنده‌ای داشته باشند. البته فضای بازارهای مدیریت مصرف نیازمند شفافیت بالایی می‌باشد تا بتوان از طریق رقابت، ضمن کاهش قیمت‌ها تا نقطه بهینه نسبت به تخصیص بهینه انرژی به مصرف‌کنندگان صلاحیت‌دار اقدام گردد. فضای فعلی تخصیص سهمیه‌های دوره محدودیت‌ها به گونه‌ای است که پیش‌بینی‌های مورد نیاز خرده‌فروشان برای شکل‌گیری فضای رقابتی را بسیار سخت و تا حدی غیر ممکن ساخته است. پیشنهاد می‌کنم در خصوص مکانیزم‌های قابل اجرا در این حوزه سلسله جلساتی با حضور بخش خصوصی برگزار شود تا تجربه خرده فروشان در این حوزه به طراحان بازار منتقل گردد.