بیش از 4 سال از راه اندازی بازار گواهی ظرفیت گذشته است، در تاریخ 12 تیر ماه 1403 معامله هر کیلووات گواهی ظرفیت با قیمتی بیش از 10 میلیون تومان انجام شده است به همین منظور مصاحبه ای با ایمان رحمتی، "مدیر دفتر مطالعات و پایش بازار برق" و عضو "کارگروه پایش و توسعه بازار گواهی ظرفیت" انجام شده است.

چه اقداماتی برای راه اندازی بازار گواهی ظرفیت انجام شده است؟

برنامه‌ریزی ایجاد بازار گواهی ظرفیت از سال 1393 شروع شده و فعالیت رسمی آن از اسفند 1398 ‌با ایجاد تابلو گواهی ظرفیت نقدی در بورس انرژی آغاز شده است. با توجه دستورالعمل اجرایی نحوه انجام تعهد مشترکان جهت ارائه اوراق گواهی ظرفیت، همه مشترکین متقاضی بالای 5 مگاوات به‌عنوان پیش نیاز اتصال به شبکه لازم است، گواهی ظرفیت مورد نیاز خود را خریداری و به مالک شبکه ارایه نمایند. 

پس از راه اندازی بازار گواهی ظرفیت، کارگروه پایش و توسعه بازار گواهی ظرفیت به منظور اجرای هر چه بهتر این بازار ایجاد شده است.

به دستورالعمل ها و شیوه نامه هایی که در راستای اجرای بازار گواهی ظرفیت ابلاغ شده است، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

 دستورالعمل نحوه تدارک و خرید و فروش گواهی ظرفیت_آذر1395

 شیوه نامه فنی و اجرایی صدور، انتشار و خرید گواهی ظرفیت_اسفند1395

 دستورالعمل اجرایی نحوه انجام تعهد مشترکان جهت ارائه اوراق گواهی ظرفیت_تیر1399

 رویه صدور گواهی ظرفیت نیروگاه های تجدیدپذیر_فروردین 1400

 رویه تعیین ظرفیت مطمئن ملاک صدور گواهی ظرفیت مولدهای مقیاس کوچک_بهمن1401

 رويه تعيين ظرفيت مطمئن ملاك صدور گواهي ظرفيت نيروگاههاي برقآبي_خرداد1402

 رویه تعیین ظرفیت مطمئن نیروگاهی ناشی از ارتقاء و افزایش توان_آبان1402

برای اجرای بهتر و رونق بیشتر بازار گواهی ظرفیت چه پیشنهاداتی دارید؟

در حال حاضر تمامی فرایندهای ناظر بر ایجاد ظرفیت تولید جدید می توانند به صدور گواهی ظرفیت منتج شوند. این در حالیست که در سمت تقاضا تنها بخشی از رشد بار در بازار گواهی ظرفیت به رسمیت شناخته شده است. 

به منظور اجرای بهتر و ایجاد تعادل در بازار گواهی ظرفیت، لازم است تمامی منابع رشد بار احصا شده و تدابیری جهت تامین و تخصیص گواهی ظرفیت آنها اندیشیده شود. 

در حال حاضر تنها مشترکین بالای 5 مگاوات ملزم به خرید گواهی ظرفیت هستند، در صورتی که برای اینکه بازار گواهی ظرفیت عملکرد مناسبی داشته باشد، لازم است با سازوکارهایی گواهی ظرفیت سایر مشترکین نظیر مشترکین بالای یک مگاوات، مشترکین خانگی و مشترکین تجاری را نیز تامین گردد. این امر بار مالی چندانی نیز به مشترکین و متقاضیان تحمیل نخواهد کرد. به عنوان مثال مشترک خانگی 25 آمپر نیاز به خرید حدود 5 کیلووات گواهی ظرفیت می‌باشد که با توجه به ضریب دو دهم برای الزام تأمین، با قیمتهای حال حاضر هزینه خرید گواهی ظرفیت حدود 10 میلیون تومان می‌شود که در مقایسه با سایر هزینه‌های ساخت و تأمین مسکن مبلغ بزرگی به حساب نمی آید. 

از طرفی با توجه به تغییر متغیرهای کلان اقتصادی نظیر قیمت ارز، ضروری است به منظور رسیدن قیمت گواهی ظرفیت به نقطه منطقی اقدامات جدی صورت پذیرد. تأخیر در این زمینه شکاف میان قیمت اسمی گواهی ظرفیت و هزینه های ایجاد ظرفیت مطمئنه تولید را عمیق‌تر کرده و رفع این معضل دشوارتر خواهد شد.

همچنین از آنجا که در وضعیت فعلی، امکان بازفروش گواهی ظرفیت تنها در شرایط بسیار خاص وجود دارد، بالا بودن تعدد معاملات چندان متصور نیست. لذا می توان مقررات مربوط به خرید و فروش گواهی ظرفیت در بورس انرژی به ترتیبی اصلاح کرد که تنها روزهای مشخصی در هفته معاملات گواهی ظرفیت انجام شود. به منظور رسیدن به قیمت تعادلی گواهی ظرفیت توصیه می‌شود که حجم مبنا برداشته شود و بازه تغییرات قیمتی گواهی ظرفیت افزایش یابد.

گواهی ظرفیت ناشی از بهینه سازی چقدر اجرایی شده است؟

در سمت عرضه گواهی ظرفیت ناشی از بهینه سازی عملیاتی شده است، به این معنا که اگر نیروگاه ها با اقدامات بهینه سازی موجب بهبود عملکرد سیستم شده یا مصرف داخلی نیروگاه را کاهش دهند و توان بیشتری به شبکه عرضه نمایند، معادل توان افزایش یافته، قادر به عرضه گواهی ظرفیت هستند.

اما متاسفانه در سمت مشترکین، گواهی ظرفیت ناشی از بهینه سازی، عملیاتی نشده است و دستورالعمل های لازم به منظور عرضه گواهی ظرفیت ناشی از کاهش ظرفیت مورد تقاضا تهیه نشده است. 

در حال حاضر گواهی صرفه جویی انرژی به عنوان مشوقی برای صرفه جویی انرژی عملیاتی شده است برای این گواهی تاکنون دستورالعملی اجرایی ابلاغ نشده و فرآیند به صورت شفافی بیان نشده است. در صورت اجرای گواهی ظرفیت ناشی از بهینه سازی از آنجا که این گواهی ناشی از صرفه جویی سمت تقاضا در ساعات اوج بار می‌باشد، کاهش تقاضا به صورت هدفمندتری صورت می‌پذیرد و کمک بیشتری به بهبود ناترازی ظرفیت تولیدی می کند، همچنین برای مشترک نیز توجیه پذیری اقتصادی بیشتری برای تشویق بهینه سازی در پی دارد.

برنامه های آینده کارگروه پایش و توسعه بازار گواهی ظرفیت چه مواردی می باشد؟

از موضوعاتی که در کارگروه پایش و توسعه بازار گواهی ظرفیت لازم است، مورد توجه قرار گیرد، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

- راه اندازی بازار گواهی ظرفیت سلف

- حضور تاجران یا سفته بازان در بازار گواهی ظرفیت سلف که موجب جذب نقدینگی در حوزه احداث نیروگاه میشود

- تهیه دستورالعمل گواهی ظرفیت مشترکین با بهینه سازی و کاهش ظرفیت دیماند مصرفی

- تبیین سازوکار نحوه تهیه گواهی ظرفیت مشترکین خرد نظیر مشترکین خانگی و تجاری